ბუნებრივი კატასტროფები

მიწისძვრა

მიწისძვრების უმრავლესობა სუსტია, მაგრამ ზოგი მათგანი იწვევს ნგრევას, ხანდახან მსხვერპლსაც. როგორც კი შეიგრძნობთ ბიძგებს, დაინახავთ რომ ირხევა ჭაღი, ცვივა საგნები, გაიგებთ ძლიერ გუგუნს, მინის მსხვრევის ხმას, გახსოვდეთ – შენობის ნგრევამდე გაქვთ 15-20 წამი.

ბიძგების დასრულებამდე:

• მაქსიმალურად შეინარჩუნეთ სიმშვიდე;
• არ დატოვოთ შენობა;
• არ ისარგებლოთ ლიფტითა და კიბით;
• დადექით უსაფრთხო ადგილას (მაგ.: შიდა კედლების კუთხეში);
• თავი შეაფარეთ საწოლის, მაგიდის ქვეშ…
• არ დადგეთ ფანჯარასთან, შემინულ ავეჯთან, ტიხრებთან ახლოს, ჭაღების ქვეშ;
• არ ისარგებლოთ ასანთით – არსებობს აირის გაჟონვის საშიშროება და შესაძლოა გაჩნდეს ხანძარი.
  

ბიძგების დასრულების შემდეგ:

• დაუყოვნებლივ დატოვეთ შენობა და ეცადეთ გახვიდეთ ღია სივრცეში;
• ფრთხილად იყავით კიბეზე ჩასვლისას, დარწმუნდით მის საიმედოობაში;
• მოშორდით შენობებს, ხიდებს, ელექტროგადამცემ ხაზებს; შეკიდულ აივნებს;
• არ შეეხოთ დაწყვეტილ სადენებს;
• შეასრულეთ ადგილობრივი ხელისუფლების, საგანგებო სიტუაციების მართვის სამსახურების განკარგულებები;
• უზრუნველყავით ბავშვების, ავადმყოფებისა და ხანდაზმულების უსაფრთხოება;
• მიწისძვრიდან 2-3 საათის განმავლობაში უკიდურესი საჭიროების გარდა ნუ შეხვალთ შენობაში;

შენობაში დაბრუნების შემდეგ:

• დაზიანების შემთხვევაში გამორთეთ ელექტროენერგია, გადაკეტეთ ბუნებრივი აირის/წყლის მილსადენი და შეატყობინეთ ავარიის შესახებ შესაბამის სამსახურს;
• არ დალიოთ წყალი ონკანებიდან/ ჭებიდან სან.-ეპიდემიოლოგიური სამსახურის შემოწმების გარეშე;
• ფრთხილად გააღეთ კარადისა და საკუჭნაოს კარები, რათა უეცრად არ გადმოცვივდეს მძიმე საგნები;

გახსოვდეთ!!!

• თქვენ სეისმურად აქტიურ ზონაში ცხოვრობთ!
• მიწისძვრას ხშირად ახასიათებს შემდგომი სუსტი ბიძგები, რომელიც შეიძლება გრძელდებოდეს რამდენიმე დღე, ზოგჯერ – თვეც. 
• სუსტ ბიძგებს შეუძლიათ გამოიწვიონ იმ ნაგებობათა ნგრევა, რომლებიც ძირითადი ბიძგის ზემოქმედების შედეგად დაზიანდა. 

წყალდიდობა

წყლის დონის უეცარი მატება, განპირობებული უხვი ნალექით, თოვლის ინტენსიური დნობით ან ნებისმიერი სხვა მიზეზით. 

წყალდიდობის დროს:

• გამორთეთ გაზქურა და ელექტრო-მოწყობილობები
• წყალში მოხვედრისას ეცადეთ თავიდან მოიცილოთ მძიმე ტანსაცმელი და ფეხსაცმელი და გაცუროთ დაუტბორავი ადგილისკენ;
• ფრთხილად იყავით წყლის ზედაპირზე მოცურავე საგნების მიმართ, რათა თავიდან აიცილოთ ტრავმა;სწრაფად დაიკავეთ ამაღლებული ადგილი (ადით ხეზე, სახურავზე, ნაგებობის ზედა სართულებზე);
• განუწყვეტლივ გადაეცით შეტყობინება/სიგნალი უბედურების შესახებ ჯოხზე დამაგრებულ კარგად ხილვადი ქსოვილის ნაჭრის გამოფენით, დაბნელებისას – შუქსიგნალით;

წყალდიდობის შემდეგ:

• შენობაში შესვლამდე შეამოწმეთ, ხომ არ არსებობს მისი ჩამოქცევის საშიშროება;
• გაანიავეთ შენობა! არ აანთოთ ასანთი გაზმომარაგების სისტემის გამართულობის შემოწმებამდე;
• არ ჩართოთ ელექტროგანათება და არ ისარგებლოთ ელექტროხელსაწყოებით, სანამ არ დარწმუნდებით, რომ ისინი კარგად გამოშრა;
• შეამოწმეთ წყალსადენი, კანალიზაცია;
• არ დალიოთ აუდუღებელი წყალი და არ მიიღოთ საკვები პროდუქტები, რომლებიც შესაძლოა წყალთან ყოფილიყო კონტაქტში;

წყალდიდობის ხშირი საშიშროების შემთხვევაში:

• შეისწავლეთ და დაიმახსოვრეთ დატბორვის შესაძლო საზღვრები;
• მოძებნეთ შემაღლებული ადგილები, რომლებიც იშვიათად იტბორება და შეისწავლეთ ამ ადგილებთან მისასვლელი უმოკლესი გზები;
• გააცანით ოჯახის წევრებს წყალდიდობის დროს ქცევისა და ევაკუაციის წესები;
• დაიმახსოვრეთ – ნავების და ტივების შენახვის ადგილები;
• წინასწარ შეადგინეთ ევაკუაციის დროს თან წასაღები საჭირო ნივთების ნუსხა (მედიკამენტები, წყალი, პროდუქტები, თბილი ტანსაცმელი, ზურგჩანთა და სხვ.);

ხანძარი

ბინაში ხანძრის დროს:

• დაუყოვნებლივ დარეკეთ 112-ზე;
• მაქსიმალურად შეინარჩუნეთ სიმშვიდე!
• დახურეთ კარი და ფანჯრები მჭიდროდ, –  შესაძლოა შეაჩეროთ ცეცხლის გავრცელება ალმოდებული ოთახებიდან 10-15 წუთით (ჰაერის ცირკულაცია აძლიერებს წვის პროცესს);
• არ დაასხათ წყალი ძაბვის ქვეშ მყოფ ელექტრო-მოწყობილობებს;
• ფრთხილად შეამოწმეთ კარის სახელური (თუ ცხელია – ხანძარია კარის უკან);
• არ ისარგებლოთ ლიფტით; 
• თუ ბინიდან გასვლას ვერ ახერხებთ –  ხშირ-ხშირად დაასველეთ კარი, კედლები, იატაკი რათა მაქსიმალურად შეაჩეროთ ხანძრის გავრცელება სახანძრო დახმარების ბრიგადის მოსვლამდე;
• დაკვამლიანებისას არ შეხვიდეთ იქ, სადაც ხილვადობა 10 მეტრზე ნაკლებია (რამდენიმე ჩასუნთქვაც კი შესაძლოა იყოს დამღუპველი);
• კვამლი გროვდება ადამიანის სიმაღლეზე ან უფრო მაღლა, ამიტომ დაიხარეთ (იატაკთან ახლოს ჰაერის ტემპერატურა უფრო დაბალია და ჟანგბადიც მეტია);
• ცხვირზე და პირზე აიფარეთ მრავალფენად დაკეცილი სველი ბამბის ან ტილოს ქსოვილი;

თუ ცეცხლი მოედო ტანსაცმელს:

• არ გაიქცეთ! ეს მხოლოდ გააძლიერებს ცეცხლს;
• სწრაფად გაიხადეთ ცეცხლმოდებული ტანსაცმელი, თუ ეს შეუძლებელია, დაწექით  და ეცადეთ გორვით ჩააქროთ ცეცხლი (თუ ადამიანი დგას, ცეცხლი ვრცელდება ვერტიკალურად სახისკენ, თმისკენ და აზიანებს სასუნთქ ორგანოებს). 

ტყის ხანძრის დროს თუ ხანძრის კერასთან ახლოს აღმოჩნდით:

• დაუყოვნებლივ დარეკეთ 112-ზე;
• იმოძრავეთ სწრაფად, საშიში ზონიდან ცეცხლის გავრცელების საწინააღმდეგო მიმართულებით;

ხანძრის ზონიდან გასვლის შემდეგ:

• შეატყობინეთ ადგილობრივ მოსახლეობასა და შესაბამის სამსახურებს ხანძრის ადგილის, მასშტაბისა და ხასიათის შესახებ.
• თუ შეუძლებელია ხანძრისგან თავის დაღწევა, შედით წყალსატევში ან დაიფარეთ სველი ტანსაცმელი;
• სახეზე აიფარეთ ბამბა-დოლბანდის ნიღაბი ან ქსოვილი;

მეწყერი

ქანების ფენის მოწყვეტა და გადაადგილება მთის კალთაზე ან ფერდობზე სიმძიმის ძალის გავლენით. 

მეწყერის დაწყების ნიშნებია:

• შენობების კარ-ფანჯრების გაჭედვა;
• გზებზე ბზარებისა და ნაპრალების გაჩენა;
• მეწყერსაშიშ ფერდობზე წყლის გაჟონვა;

მეწყერის დროს:

• საშიშროების შესახებ სიგნალის მიღებისთანავე – გამორთეთ გაზქურა, ელექტრო-მოწყობილობები, წყალსადენის ქსელი და სასწრაფოდ გადადით უსაფრთხო ადგილას!
• თან წაიღეთ საჭირო ნივთები.

მეწყერის შემდეგ:

• გადარჩენილ შენობა-ნაგებობებში შეამოწმეთ კედლებისა და გადახურვის მდგომარეობა;
• შეამოწმეთ ელექტროობის, ბუნებრივი აირისა და წყალმომარაგების ქსელების გამართულობა;
• დაეხმარეთ მაშველებს ჩამონაქცევების ქვეშ მოყოლილი ადამიანების გამოყვანასა და მათთვის პირველი გადაუდებელი დახმარების გაწევაში.

ქარი

თუ იმყოფებით შენობაში:

• შეძლებისდაგვარად ჩადით სარდაფში, ჩაღრმავებულ საფარში, თავშესაფარში და ა.შ
• თუ ვერ ტოვებთ შენობას – არ დადგეთ ფანჯარასთან;
• მოთავსდით უსაფრთხო ადგილას: შიდა სათავსოების კედლებთან, ჩაშენებულ კარადაში, აბაზანაში, საკუჭნაოში, მაგიდის ქვეშ;
• გამორთეთ გაზქურა და ელექტრო-მოწყობილობები, ჩააქრეთ ცეცხლი ღუმელში;
• ღამით გამოიყენეთ ფანრები;

თუ იმყოფებით ქუჩაში:

• არ გაჩერდეთ ნაგებობის, შენობის, ხიდების, ესტაკადის, ელექტროგადამცემი ხაზების, ანძის, ხეების, მდინარის, ტბის მახლობლად;
• ქარის  მიერ ატაცებული მფრინავი ნატეხებისა და მინის ნამსხვრევებისგან დასაცავად გამოიყენეთ ნებისმიერი საშუალება:  ფანერის, მუყაოს და პლასტმასის ყუთები, ფიცრები და სხვ.;
• ეცადეთ სწრაფად შეაფაროთ თავი სარდაფს, ორმოს, თხრილს, ვიწრო ხევს – მიწასთან მჭიდრო მიკვრით;
• არ შეხვიდეთ დაზიანებულ შენობაში, ვინაიდან შესაძლებელია მისი ჩამონგრევა;
• დაიცავით სახე დოლბანდის სახვევით, ქსოვილის ნაჭრით, ტანსაცმლით;

ღვარცოფი

ღვარცოფსაშიშ ადგილებში ინტენსიური ფიზიკური გამოფიტვის შედეგად წარმოქმნილი დიდი მოცულობის ნაშალი მასალა წყლით გაჯერების და გათხევადების პირობებში გადაიქცევა ტალახის, ქვატალახისა და წყალქვის ნაკადებად. ასეთ ნაკადს გამანადგურებელი ძალა გააჩნია, რაც საფრთხეს უქმნის დასახლებულ პუნქტებს, ანგრევს ან ძლიერ აზიანებს კომუნიკაციებსა და ინფრასტრუქტურას, იწვევს ადამიანთა მსხვერპლს.

ჩვეულბრივ, წინასწარ ცნობილია ის ადგილები, სადაც შესაძლებელია ღვარცოფის მოვარდნა, ამიტომ, მთაში გამგზავრებამდე შეისწავლეთ თქვენი მოძრაობის მარშრუტზე ეს ადგილები და თავი აარიდეთ მათ, განსაკუთრებით – უხვი წვიმების შემდეგ;

ღვარცოფის დროს:

გაფრთხილების სიგნალის მიღებისთანავე ან თუ გაიგებთ თავისებური გვრგვინვის ხმას, აქაფებული წყლის, ქვის ნამსხვრევების ჭახუნით, რომელიც წააგავს დიდი სისწრაფით მოახლოებული მატარებლის გრუხუნს, აუცილებელია:

• ეცადეთ სასწრაფოდ მოახდინოთ ევაკუაცია უსაფრთხო ადგილზე;
• დაუყოვნებლივ ადით დაბლობიდან 50-100 მეტრით მაღლა (გახსოვდეთ, რომ ნაკადიდან შეიძლება ამოიტყორცნოს დიდი წონის ქვები, რომლებმაც შესაძლოა საფრთხე შეუქმნას ადამიანის სიცოცხლეს);
• წინასწარი ევაკუაციის დროს, ბინის დატოვებამდე გამორთეთ ელექტროენერგია, გაზქურა და წყალი; მჭიდროდ დახურეთ კარ-ფანჯრები და სავენტილაციო მილები.

ღვარცოფის შემდეგ:

• შეასრულეთ შესაბამისი სამსახურების მითითებები;
• მითითებების შესაბამისად დახმარება აღმოუჩინეთ დაზარალებულებს და იმ სამაშველო ძალებს, რომლებიც ახორციელებენ ხერგილების გაწმენდას ღვარცოფის მოძრაობის გზაზე;

ჭექა-ქუხილი

ჭექა-ქუხილი უზარმაზარი ენერგიის მქონე გიგანტური „ნაპერწკალია“. მას შეუძლია დააზიანოს ელექტროსადენები, გამოიწვიოს ხანძარი, დაარღვიოს კავშირგაბმულობა, გაანადგუროს ცოცხალი არსებები. ჭექა-ქუხილის დროს არ შეიძლება გაშლილ, ღია ადგილზე დგომა ან ცალკე მდგომი ხის თავშესაფრად გამოყენება.

თუ იმყოფებით სახლში:

• დახურეთ ფანჯრები, კარი, სავენტილაციო მილები;
• არ დაანთოთ ღუმელი;
• არ გამოიყენოთ ტელეფონი;
• არ ჩართოთ ტელევიზორი და სხვა საყოფაცხოვრებო ელექტრონული ხელსაწყოები (თუ ჩართულია, მაქსიმალურად ფრთხილად გამორთეთ);
• არ მიხვიდეთ ელექტროგაყვანილობასთან, მეხამრიდთან, ანტენასთან ახლოს;
• არ დადგეთ ფანჯარასთან;

თუ იმყოფებით ქუჩაში:

• დაუყოვნებლივ მოშორდით ლითონის საგნებს 20-30 მეტრით (მაგ.: მოტოციკლი, ველოსიპედი, ლითონის სამუშაო ან სავარჯიშო სახის იარაღი);
• ტყიან ტერიტორიაზე ყოფნის შემთხვევაში არ დადგეთ მაღალი ხეების (განსაკუთრებით – ფიჭვი, მუხა და ალვის ხე) მახლობლად!
• მოცილდით ტბის/მდინარის ნაპირს;
• ეცადეთ ჩახვიდეთ მაღალი ადგილიდან დაბლობში ან სხვა ბუნებრივად ჩაღრმავებულ ადგილას;
• არ დაწვეთ მიწაზე;
• ჩაიცუცქეთ ტერფებზე დაყრდნობით, რათა მაქსიმალურად შემცირდეს თქვენი სიმაღლე და სხეულის მიწასთან შეხების ზედაპირი;
• თუ იმყოფებით ავტომობილში – არ გადმოხვიდეთ მანქანიდან, დახურეთ ფანჯრები და ჩაწიეთ რადიომიმღების ანტენა.

ქიმიური ხასიათის ავარიები

ქიმიური ხასიათის ავარიების დროს ქიმიური ნივთიერებების მაღალი კონცენტრაციის გამო შესაძლებელია მოხდეს ადამიანების მასიური დაზიანება – საკმაოდ მცირე დროში, ამიტომ ასეთ დროს გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება დამცავი ღონისძიებების ოპერატიულად ჩატარებას.

ასეთი ღონისძიებებია:

• ინდივიდუალური დაცვის საშუალებებისა და სრული იზოლაციის რეჟიმში მომუშავე თავშესაფრების გამოყენება;
• კანის დასამუშავებელი საშუალებების გამოყენება;
• სახიფათო ზონებიდან ადამიანების ევაკუაცია;
• ადამიანების სანიტარული დამუშავება;
• ტერიტორიის, ნაგებობების, ტრანსპორტის, ტექნიკის სანიტარული დამუშავება;

ქიმიური ავარიის დროს:

• გაიკეთეთ აირწინაღი, მისი არქონის შემთხვევაში ნებისმიერი ხელთ არსებული ქსოვილი და დატოვეთ ტერიტორია პერიოდული სუნთქვის შეკავებით;
• ჩაკეტეთ კარი, ფანჯრები;
• გამორთეთ ელექტროობა, გაზმომარაგება და სხვ;
• აიღეთ აუცილებელი ნივთები, კვების პროდუქტები და დაემორჩილეთ საევაკუაციო გეგმას;

მოწამლულ გარემოში მოძრაობისას:

• იმოძრავეთ სწრაფად, მაგრამ არა სირბილით, რათა არ წარმოიქმნას მტვერი;
• არ მიეყრდნოთ შენობებსა და უცხო საგნებს;
• არ დააბიჯოთ სითხის წვეთებს  ან ფხვნილისებრ ნაყარს;
• იმოქმედეთ შესაბამისი სამსახურების მიერ გაცემული რეკომენდაციებით;

ბუნებრივი აირით მოწამვლა

ბუნებრივი აირით მოწამვლის თავიდან ასაცილებლად აუცილებელია:

• გაზქურისა და გათბობის სისტემების გამართული მუშაობის სისტემატური და ხარისხიანი შემოწმება;
• ბუნებრივი აირის გაჟონვის დეტექტორების დაყენება და საკვამური მილების გამწოვიანობის შემოწმება;
• ძილის წინ ბუნებრივი აირის ხელსაწყოების გადაკეტვა და საკვამურის ღიად დატოვება;
• იმ ოთახების რეგულარული განიავება, სადაც ბუნებრივი აირის მოწყობილობაა;

დაუშვებელია:

• გაზქურის ოთახის გასათბობად გამოყენება;
• ავტოფარეხში ძრავაჩართული მანქანის დიდი ხნით დატოვება;
• სარდაფში ან უფანჯრო ოთახში ბუნებივ აირზე მომუშავე მოწყობილობების ვენტილაციის გარეშე ფუნქციონირება;

ბუნებრივი აირის გაჟონვის შემთხვევაში დაუყოვნებლივ:

• გააღეთ ფანჯრები, კარი;
• დარეკეთ 112-ზე!
• გამორთეთ ბუნებრივი აირის გამომყოფი მოწყობილობები;
• ოთახში/სახლში შესვლისას არ ჩართოთ ელექტრო-ხელსაწყოები, არ გამოიყენოთ ასანთი;
• ჩართეთ ვენტილაცია, გამწოვი;
• შენობაში შესვლისას ეცადეთ არ იყოთ მარტო, ადვილად შესაძლებელია დაკარგოთ გონება და დახმარება დაგჭირდეთ.

დაზარალებულის არსებობის შემთხვევაში:

• სასწრაფოდ გაიყვანეთ ის სუფთა ჰაერზე;
• დარეკეთ 112-ზე;
• შეძლებისდაგვარად აღმოუჩინეთ პირველი გადაუდებელი დახმარება;
• თუ დაზარალებული გონზეა, მიაღებინეთ დიდი რაოდენობით სითხე (წყალი/ჩაი/ნატურალური წვენი) და დააფარეთ თბილი პლედი.